Na het vorige artikel voor beginners gaan we nu een stap verder met het doseren van de juiste hoeveelheid licht op de beeldsensor.
De digitale camera heeft een revolutie voortgebracht in het zichtbaar maken van details en het wordt steeds beter. Voorwaarde is dat er goed(!) wordt belicht in het veld. Het is een feit dat de digitale camera in de donkere tinten minder goed presteert dan in de wat lichtere tinten. Het signaal van de beeldsensor is zwakker in de donkere partijen met ruis tot gevolg. Het histogram maakt zichtbaar hoeveel pixels van een bepaalde luminantiewaarde (tint) er in de foto zitten. Hier gaan we in dit artikel slim gebruik van maken. Het histogram kan op iedere camera worden uitgelezen. Bij het nabewerken van de foto maak je er ook gebruik van.

Uitlezen van het histogram

Het histogram geeft op de horizontale as de kleurtint van de pixels aan. Uiterst links zit zwart en hoe meer naar rechts, hoe lichter het wordt, tot zuiver wit. Op de verticale as wordt de hoeveelheid pixels met deze luminantiewaarde weergegeven.

Belichting digitale fotografie en ‘expose to the right’

Onderstaande afbeelding maakt duidelijk in welk gebied je zo veel mogelijk pixels moet hebben voor maximaal detail in de foto: het ‘kwaliteitsgebied’. Opvallend vaak is het lichtste punt in de foto bijna wit, zodat je bijna altijd het witpunt kunt gebruiken om op te mikken. M.a.w. leg het lichtste punt van de foto rechts in de hoek van het histogram. Hiermee heb je altijd het maximale aantal pixels in het ‘kwaliteitsgebied’ zitten. Zie onderstaande voorbeelden. De foto bewust wat lichter maken, de piek van de middentonen wat naar rechts verschuiven, heet “Expose to the right”.

 

Het histogram van een perfect belichte foto. Deze sluit netjes aan op het witpunt. Laat je rechts meer ruimte, door bijvoorbeeld een wat snellere sluitertijd, schuift er een behoorlijke hoeveelheid pixels naar links en zullen er veel buiten het ‘kwaliteitsgebied’ vallen. Later recht trekken in Photoshop of Lightroom zou  beeldinformatie aan de foto toevoegen die er nooit in heeft gezeten. Zonde! In de nabewerking de foto wat donkerder maken is géén probleem. In een volgend artikel gaan we hiervoor met ‘curven’ aan de gang en krijg je meer contrast en diepte in de foto.

 

De ‘spike’ aan de rechterkant laat zien dat er uitgebeten wit in de foto zit, maar ook puur zwart. Het laatste is niet zo erg en soms ontkom je er niet aan als de kleurtinten erg ver uit elkaar liggen. Het dynamisch bereik van de camera is soms niet groot genoeg. In dit geval had er iets minder licht op de beeldsensor moeten vallen om ‘het wit onder controle’ te houden. Je kunt stellen dat alles links van het witpunt er niet toe doet in het veld. Later bij het bewerken van de foto wel. NB: in werkelijkheid heb je meer ruimte in de belichting dan het histogram op de camera laat zien! Vergelijk deze eens met het histogram in je fotobewerkingsprogramma.

Voorbeelden histogrammen

Lastig belichten zonder uitgebeten wit? Nee, je kunt een proeffoto maken voordat de IJsvogel op de tak zit. Dit doe je met behulp van de witte klodder poep op dezelfde tak (net buiten beeld). Deze komt exact overeen met de witte ‘striping’ van de ijsvogel. Bekijk het histogram van de proeffoto en stel eventueel de belichting wat bij zoals in voorgaand artikel. Het histogram op de camera is soms wat te klein om er nauwkeurig mee  te kunnen werken. De waarschuwing voor overbelichting (highlight clipping) biedt hier uitkomst. Zo kun je op ‘het uiterste randje’ van de belichting aan gaan zitten om in het blauw en oranje van de ijsvogel zo veel mogelijk detail te zien. Deze kleuren zitten midden in het kwaliteitsgebied!  Slechts 1/3 stop minder belichten laat al veel minder details zien.

 

Bij dit soort foto’s moet je het van de details hebben. Het wit is niet uitgebeten, maar laat nauwelijks details zien in de hooglichten. Op de gehele foto is dit slechts een klein oppervlakje. Dit zijn de hooglichten, rechts van het ‘het kwaliteitsgebied’ in het histogram.

Het verband tussen de lichtmeter van de camera en het histogram

De lichtmeter van de camera is gemaakt en afgesteld om middengrijs te meten. Dit houdt in dat de lichtmeter, wanneer je op lichtere tinten meet, in de plus zal moeten staan met het instellen van de belichting. Hoeveel dat ongeveer is maakt onderstaande afbeelding duidelijk. NB: de ene camera geeft hier heel andere waarden aan dan de andere. Dit is een kwestie van uitproberen! De modernste (duurdere camera’s) meten het licht met een RGB-sensor. Deze camera’s compenseren dus zelf de kleurtint. Het wordt steeds beter, maar je kunt er niet voor 100% op vertrouwen. Het histogram is nog steeds het meest betrouwbaar en een proeffoto maken kost niets.

Het hangt dus sterk af van de tint, waar je het licht op meet, wat de lichtmeter aan moet geven! Om zo dicht mogelijk (maar gecontroleerd) tegen het witpunt aan te zitten, heb ik een voorkeur voor spotmeting op het lichtste punt van de foto met de lichtmeter op + 2 1/3.
Kun je niet op het lichtste punt meten, omdat dit te klein is zoals bij de ijsvogels: maak een proeffoto, bekijk het histogram en stel eventueel de belichting bij.

 

Donkere omstandigheden. Hier is het licht gemeten op de kop van de bever middels een spotmeting. Het streepje van de lichtmeter is neutraal afgesteld, al is de bever veel donkerder dan middengrijs. Zo weet je zeker dat je midden in het histogram (kwaliteitsgebied) uitkomt met de tinten in de kop. Hier is niet op uitbijten van het water in de achtergrond gelet. Daar was simpelweg geen tijd voor.  Was het water wat uitgebeten, geen probleem. Als er geen detail in hoeft te zitten, kan het gemakkelijk worden rechtgezet met Photoshop of Lightroom. 

Wie meer wil weten over ‘expose to the right’, op Luminous Landscape werd het in 2003 al beschreven. In 2011 is dit artikel verschenen van dezelfde auteur.

In een volgend technisch artikel gaan we foto’s bewerken in Lightroom.