De Biesbosch en de bruine beer lijken niet veel met elkaar te maken te hebben. Toch hebben ze hier niet zo heel lang geleden nog rondgelopen. Tot in de 11e eeuw na Christus nog. Tot de late jaren 40 zwom er nog volop zalm in de rivieren en in de Biesbosch. Toch iets om bij stil staan en het te vergelijken met de situatie nu. Nancy en ik zijn speciaal voor de bruine beren naar Alaska geweest. We delen deze topbelevenis en de kennis die we opdeden. De voorbereiding en de beleving in één artikel.

Noord Amerika is wat beren betreft verdeeld in twee kampen. Het ene kamp beweert dat beren betrouwbaar, zeer voorspelbaar en niet perse gevaarlijk zijn. Het andere kamp demoniseert ze. De mensen die partij kiezen voor de beren leveren veel meer bewijs dan het demoniserende kamp. De laatste partij behoort opvallend vaak tot de jagerslobby. Deze strijd ontgaat ons in het geheel hier in Europa.
Wie afreist naar Alaska zal dat vooral doen voor de overweldigende natuur. In de kustgebieden bevinden zich redelijk veel beren. Voor sommige mensen een reden om er vooral niet naartoe te gaan, anderen gaan er juist voor. Voor hen is dit artikel geschreven, maar ook de natuurliefhebber die wat angst heeft voor beren kan er voordeel mee doen.

Een voorvechter in de verdediging van de beren is Charlie Russel. Keer op keer levert hij bewijs dat de beren niet gevreesd hoeven te worden. Met het opvoeden van 3 jonge weesbeertjes samen met zijn partner Maureen Enns kan hij het weten. In samenwerking met de BBC maakte hij een prachtige documentaire over het opvoeden van de weesjes en schreef er een prachtig boek over. Wat hij telkens bewijst is dat mens en beer hetzelfde gebied kunnen delen, mits men de juiste voorzorgsmaatregelen treft, maar bovenal de beren respecteert. Hij ging heel erg ver door zich ooit te laten besnuffelen door een wilde beer. Deze gebeurtenis werd gefilmd en vormde onomstotelijk het bewijs dat Grizzlies geen bloeddorstige dieren zijn die de mens als potentiële voedselbron zien en onmiddellijk in de aanval gaan als zij mensen zien.
Charlie Russel schreef verschillende boeken over de Grizzlies. Ze zijn allemaal het lezen meer dan waard en een uitstekende voorbereiding op een vakantietrip naar Alaska.  Wij Europeanen, zonder enige kennis van de beren in de praktijk, past uiteraard een veel voorzichtigere houding dan dat Charlie Russel zich kan aanmeten met al zijn ervaring.

De bruine beer en zijn slechte naam

Wanneer je iemand vertelt dat je komende zomer de beren in Alaska gaat bezoeken, wordt je steevast voor gek versleten en geconfronteerd met ‘die Amerikaan’ die onlangs (in 2003) is verslonden door een bruine beer.
Het gaat om Timothy Treadwell, een Amerikaan die 13 seizoenen lang met zijn camera’s tussen de beren kampeerde. Totdat het mis ging en hij en zijn vriendin in hun tent werden overvallen door een beer.
Wat ontbrak aan de nieuwsberichten over zijn dood was het feit dat hij 3 weken de tijd had gehad om maatregelen te nemen tegen het grote mannetje, dat al lang een signaal had gegeven dat hij niet te vertrouwen was. Schrikdraad om de tent, verplaatsen van het kamp, een spuitbus pepperspray bij zich dragen, zoals bijvoorbeeld Charlie Russel voorschrijft, Timothy Treadwell had het allemaal achterwege gelaten met desastreuze gevolgen. Niet alleen voor hem, de beren hadden het weer gedaan. “Zie je nou wel…”. De documentaire die de Duitse filmmaker Werner Herzog van zijn beelden maakte is verschillende malen op televisie geweest en heeft gedraaid in kleine bioscopen. Vandaar dat veel mensen deze documentaire kennen. Slechts weinigen kennen de boeken van Charlie Russel of die van Dan Wakeman en Wendy Shymanski. Zij schreven het boek: ‘The Khutzeymateen Grizzly Bear Sanctuary; Fortress of the Grizzlies’. Zij kwamen tot dezelfde conclusies als Charlie Russel en vele andere experts. Zij kregen samen met verschillende organisaties voor elkaar dat ’the Khutzeymateen’, aan de westkust van Canada, tot beschermd gebied voor de beren is verklaard. Mede dankzij deze mensen kunnen wij nog naar de beren kijken!

De bruine beer en het ecotoerisme

Naast de negatieve berichten komt het ecotoerisme in zekere mate goed op gang sinds de jaren 90. Nu de mogelijkheden er zijn willen steeds meer mensen de beren van dichtbij zien. Goede gidsen leren de ecotoeristen veel over de beren en laten vooral zien dat zij geen kwaad tegen mensen in de zin hebben en dat het onvergetelijke persoonlijkheden zijn. Dit is een goede ontwikkeling voor de beren. Iets wat men waardeert zal men beschermen! Geen enkele jager kan nog beweren dat hij heldhaftig een gevaarlijk dier heeft neergeschoten als je de foto’s ziet van toeristen samen met de beren, onder begeleiding van een deskundige gids.
Aan de andere kant is hier en daar het ecotoerisme wat uit de hand gelopen. Bij Brooks Falls kan het in het seizoen behoorlijk druk zijn, maar daar schaadt het de beren niet door zeer goede regulering en verplicht vanaf de vlonders kijken op de hotspot bij de waterval. Op andere plaatsen (o.a. in Katmai) maken ex-gidsen zich hard om het beren-toerisme strenger te gaan reguleren. Zelfs daar is het op sommige hotspots wat druk geworden.

Per watervliegtuig, onder begeleiding met een gids naar Katmai, een zeer bijzondere belevenis. Natuurfotografie zal nooit meer hetzelfde zijn…

 

Na een kort wandelingetje zagen we negen beren in een oogopslag!

 

Hier is goed te zien hoe dicht je bij de beren zit. Geen enkel probleem, ze laten je ongemoeid. Af en toe moeten ze er even langs en ben je slechts een obstakel voor ze.

Beren spotten op eigen gelegenheid

De beren vind je overal wel aan de kust in Alaska. Wat speurwerk en navraag doen bij de lokale bevolking kunnen je flink vooruit helpen. Je komt ze regelmatig tegen waar de zalmen zwemmen, op weg naar de paaiplaatsen. Volg de zalm en vind er de beren. Die mogelijkheid is er vaak in gemakkelijk bereikbaar gebied. Mens en beer maken samen gebruik van de natuurlijke bronnen, in dit geval de zalm. Dat kan wat problemen geven. In deze gebieden hebben de beren al kennis gemaakt met de mens. Als argeloze toerist kun je nooit weten wat zich daar heeft afgespeeld. Enige voorzichtigheid is dus altijd geboden wanneer je er op eigen gelegenheid op uit gaat om de beren te zien. Is er sprake van een onveilige situatie, dan wordt daar meestal melding van gemaakt via aanplakbiljetten.

Goede en veilige gelegenheden zijn er voldoende, zoals de bruine beer die het strand afstruint voor zalmkarkassen en later de ingang van een zalmkwekerij aandoet om er een portie verse zalm te eten. Het talud tussen het strandje en de weg vormt daar, bijvoorbeeld, een mooie scheiding tussen mens en beer. Vanaf een bruggetje hebben wij ook eens geamuseerd naar een moederbeer met jongen staan kijken. De beer had het beslist te druk met de jongen en het vangen van vis om zich ook maar een moment om ons te bekommeren.

Ze kunnen het wel heel gemakkelijk voor je maken in Alaska.

 

In de buurt van het bovenstaande bord troffen we deze vissende jonge beer. We hebben er vele uren van genoten.

Wandelen in bear country

Alaska kent vele fraaie trails die vaak uitkomen bij riviertjes die ook weer vol zalm zit in de zomertijd. Deze trails slingeren vaak door het oerbos. Het weelderige bos maakt enig overzicht van de omgeving onmogelijk. Dit is geen gunstige situatie omdat je de beren zou kunnen overrompelen. De beste manier om te laten weten dat je er bent is twee keitjes tegen elkaar aan slaan. Je zult geen beer zien onderweg, maar veiligheid voor beer en mens staan voorop. In overzichtelijke gebieden kunnen we altijd nog beren kijken, die gelegenheden zijn er voldoende. Regelmatig op de goede tijdstippen posten bij deze plaatsen loont enorm, zo hebben wij mogen ervaren.
In groepjes op pad gaan wordt vaak geopperd als de meest veilige manier om je in berengebied te begeven. Dat is zonder meer waar. Beren mijden een groep mensen altijd.
Het belangrijkste: laat nooit voedsel achter in berengebied, nog geen broodkruimeltje! Als beren mensen gaan associeren met voedsel kunnen er zeer vervelende en gevaarlijke situaties ontstaan. Beren kunnen zelfs mensen gaan dwingen tot het afstaan van voedsel. Deze beren zijn gevaarlijk voor mensen en worden afgeschoten, iets wat je niet op je geweten wilt hebben. Het voedsel voor onderweg kan meegenomen worden in luchtdichte containertjes die je overal in Alaska kunt kopen, een ‘zipbag’ kan ook gebruikt worden. Ook als er voedsel in de auto achter wordt gelaten dient dit op een dergelijke manier afgesloten te worden. Beren kunnen met gemak auto’s openbreken.

De beren proberen te benaderen is uit den boze. Je weet nooit hoe ze reageren. Tot onze verbazing hebben we eens een twintigtal toeristen bezig gezien een bruine beer te fotograferen. Ze hadden hem ingesloten in een halve cirkel en de beer kon geen kant op. Ze stonden er zelfs met compact camera’s en mobiele telefoons te flitsen vlak voor zijn neus. De beer was erg tolerant en viel niemand aan wat een wonder mag heten. Zijn nekharen stonden overeind en zijn oren naar achteren gericht. Een signaal dat de beer bepaald niet op zijn gemak was.
Dergelijk gedrag van toeristen richt een enorme schade aan voor de beren. Ze wennen te veel aan mensen. Je weet hoe het vaak afloopt als een beer richting de kinderen van een gewapende Amerikaan loopt. ‘Close encounter with a bear’ staat er dan op de voorpagina van de Daily news van Alaska. De beer werd doodgeschoten en de Amerikaan werd tot held verheven omdat hij zo goed reageerde om zijn gezin te beschermen. Dit scenario speelt zich regelmatig af in Alaska, ‘kill for life or property’ heet dat. Afstand houden, een weg vrijlaten en een bescheiden houding is de enige manier om zonder verdere schade voor de beren een foto’tje te maken.

De Bruine Beer of Grizzly in het kort

De naam Grizzlybeer is eigenlijk niet helemaal de juiste om alle bruine beren te benoemen. De naam Grizzlybeer wordt officieel gebruikt om de beren aan te duiden die het zonder zalm moeten stellen in hun leefgebied. Zij lijden voor het grootste deel een vegetarisch bestaan, al jagen zij af en toe op klein en wat groter wild met hun topsnelheid van ruim 45 km/uur. Aan hun nagels is hun moeilijke bestaan af te lezen. Deze zijn zwaar gehavend en altijd behoorlijk afgesleten. De ‘coastal bear’, de bruine beer die aan de kust leeft en beschikt over zalmrivieren heeft het een stuk gemakkelijker om goed aan de kost te komen. Zijn nagels zijn indrukwekkend groot en nauwelijks gesleten. Deze beren worden, door hun vet- en eiwitrijke voeding een stuk groter dan de binnenlandse variant. De Latijnse naam voor beide beren is Arsus Arctos. Ze zijn genetisch gelijk. Voordat wetenschappers dit vaststelden, door middel van genetisch onderzoek, was er sprake van 13 verschillende soorten, omdat de bruine beren er allemaal unieke uiterlijke kenmerken hebben. Allen hebben ze een andere kleur, van hoog blond tot bijna zwart. Ze hebben ook allen een andere kop, gelaatsuitdrukking en lichaamsbouw. Het is een bont gezelschap.