IJsvogels fotograferen is absoluut mijn favoriete bezigheid! Met twee erg zachte winters achter elkaar gaat het bijzonder goed met de ijsvogelpopulatie in de Biesbosch. Zo goed dat het weer de moeite loont om er voor te gaan zitten. De belangrijkste voorwaarde om ijsvogels te kunnen fotograferen is dat ze niet verstoord worden. Ze zijn erg schuw van karakter! Wat ook niet meehelpt is dat je ze redelijk dichtbij de lens moet zien te krijgen. Met hun lengte, van kop tot staart, van gemiddeld 17 cm zijn ze erg klein. Op een afstand van slechts 6 meter zul je al een flinke telelens moeten gebruiken om ze op redelijk formaat in beeld te krijgen. Eerst wat tips waar je ze kunt vinden.

De visstekken van de IJsvogel

Deze kunnen een redelijk omvangrijk gebied beslaan. Al is de actieradius van de ijsvogel erg beperkt, binnen een straal van enkele kilometers zijn ze soms toch nog lastig te vinden. Het is gelukkig een gegeven dat het vaak om vaste stekken gaat en dat ze deze op tamelijk vaste tijden aandoen. Vaak kun je op een uur nauwkeurig voorspellen vanaf welke tak ze gaan vissen.  Ze vissen het liefst uit de wind! Dit geldt voor alle seizoenen. De activiteit van de visjes hangt af van het weer en de temperatuur. Dat is dus waar je jezelf in zult moeten verdiepen om zo vaak mogelijk op de juiste plaats te zitten. Ideaal is het als het om een plek zonder overhangende takken gaat. Dan staat een tak plaatsen garant voor succes. Een tak die zo ver mogelijk horizontaal over het water steekt, vinden ze het mooist! In het broedseizoen valt het op dat mannetje en vrouwtje hun eigen specialiteit hebben. Zo zag ik ooit het vrouwtje uitsluitend met ruisvoorns (oppervlaktevis) het nest in gaan en het mannetje met baarsjes.

IJsvogelhabitat!

De ruststekken

Deze zijn ’s winters het gemakkelijkst te vinden. De vissen zijn tamelijk groot waar ze het ’s winters van moeten hebben. De eerstejaars karpertjes en baarsjes zijn alweer te groot voor ze om naar binnen te krijgen. Kleine witvisjes beginnen ook al schaars te worden. Ze hebben het dus niet gemakkelijk in de winter. Maar, als ze zo’n ‘grote’ vis naar binnen hebben gewerkt is het goed rusten. Dat doen ze meestal in het zonnetje, waarbij het verenpak goed wordt verzorgd met een uitgebreide poetsbeurt, bijna altijd op dezelfde plaats, op dezelfde tak. Ook in het broedseizoen hebben ze beide zo’n rustplekje. Deze ligt tussen de 10 en  50 meter van het nest vandaan. Na het wisselen van de wacht bij het broeden gaan ze hier even poetsen, visje vangen en daar opeten. Soms dutten ze hier wat in. Ook bij het grootbrengen van de jongen nemen ze hier vaak even rust. Het is een prima locatie om ijsvogels te fotograferen. Eventuele verstoring is hier veel minder schadelijk dan direct bij het nest! In het broedseizoen wordt hier ook regelmatig gebaltst. Een ochtend of avond even kijken en je weet meestal al waar deze tak zich bevindt. Pech heb je als dit achter een overhangende struik of wilg is. Dat komt ook nog wel eens voor.

ijsvogel op de ‘rustplek’.

De broedgebieden

In de broedgebieden moet er extra voorzichtigheid worden betracht! De overlevingsstrategie van de ijsvogel is het grootbrengen van zo veel mogelijk jongen in korte tijd. IJsvogels hebben een steile oever nodig waar ze een nestgang van een centimeter of 30 en vervolgens de broedkamer in graven. Behalve de wortelkluiten van omgewaaide bomen zijn er dus niet al te veel broedgelegenheden voor ze. We kunnen ze flink helpen door zelf ijsvogelwanden te creëren. IJsvogelexpert Jelle Harder schreef er een handleiding voor welke hier is te downloaden.

Van eind februari tot september zijn ze aanwezig in de broedgebieden, afhankelijk van de temperatuur. In dit seizoen zit je altijd in de buurt van een broedplaats wanneer je ijsvogels fotografeert of observeert. Daarom moet de locatie zeer zorgvuldig worden gekozen en ervoor gezorgd worden dat je buiten het zicht van de ijsvogels plaats kunt nemen! De wat drukkere locaties aan de randen van woonwijken en in(stads)parkjes zijn ideaal. Daar vindt altijd verstoring door voorbijgangers plaats. Schijnbaar nemen de IJsvogels dit op die plaatsen voor lief, anders waren ze er niet. Verstoor je ze zelf, geheel onbedoeld, dan is dat geen ramp. Wel is het zaak om dan meteen je boeltje op te pakken en ze verder met rust te laten. Eenmaal verstoord blijven ze je in de gaten houden en komen niet terug voordat je weg bent!

Schoolvoorbeeld van een ijsvogelwand: een wortelkluit van een omgewaaide boom.

Algemeen

In het algemeen kun je stellen dat er slechts een aantal voorwaarden zijn voor het leefgebied van de IJsvogel. Er moet voldoende (kleine) vis aanwezig zijn. Het water moet daar geschikt voor zijn. Hoe meer bodemoppervlak, hoe meer voedsel er voor de vis aanwezig is. Dat bodemoppervlak bestaat ook uit oevers. Veel kleine slootjes en plasjes bij elkaar, met een grillig oeververloop, herbergen meer vis dan een grote diepe plas. Het water hoeft niet perse glashelder te zijn. Ik heb ze vaak op troebel water hun visjes wel zien vangen. Helder water heeft wel de voorkeur. Daar bevinden zich de wat gemakkelijker vangbare stekelbaarsjes voor ze.

Voor een ijsvogelparing recht voor de lens moet je natuurlijk wel een beetje geluk hebben.

IJsvogels fotograferen: camouflage en aanpak

Nu wordt het leuk, de stek is bepaald na langdurig onderzoek. Nu willen we eens resultaten zien. Ik bekijk eerst de situatie ter plaatse van een afstandje. Een verrekijker is hier een handig hulpmiddel! Is de vogel al aanwezig dan wacht ik tot hij uit zichzelf weg vliegt en uit het zicht is. Dan moet de boel zo snel mogelijk op zijn plaats worden gezet. Logisch dat de uitrusting tot een minimum beperkt moet worden en dat het zo snel mogelijk is geïnstalleerd. De IJsvogel moet niet terugkeren voordat je er geheel gecamoufleerd bij zit. Wanneer je gebruik kunt maken van natuurlijke elementen en een stuk camouflage-doek is dat ideaal omdat je lekker snel zit.

Goed gecamoufleerd wachten op de IJsvogels.

 

IJsvogels fotograferen vanuit een schuiltent. Het komt regelmatig voor dat ze op de tent gaan zitten.

IJsvogels fotograferen met een afstandsbediening

Wanneer er geen schuiltentje kan worden geplaatst, kan het handig zijn om gebruik te maken van een afstandsbediening. Zoals op onderstaande foto. Vaak gaan de ijsvogels op exact dezelfde plaats zitten. In het begin is het noodzaak om ze aan de klik van de camera te laten wennen en wat meer afstand te bewaren. Sommige camera’s beschikken over een ‘silent mode’. Dit klinkt heel wat rustiger dan 7 of 8 beelden per seconde! Kijk goed hoe ze reageren bij het afdrukken.

 

Enige tijd terug met een afstandsbediening met een lange kabel. Nu zijn er erg handige draadloze afstandsbedieningen te koop.

 

Het was even uitzoeken hoe scherp te stellen en het diafragma flink te knijpen voor wat marge in de scherptediepte. Bovenstaande foto is met F10. gemaakt. De IJsvogels zitten altijd een moment volledig stil voordat ze met de visjes het nest invliegen, zodat een sluitertijd van 1/30 sec. geen enkel probleem was. Dit is langs de oprit van een woning gedaan. De IJsvogels werden er regelmatig opgeschrikt wanneer één van de bewoners met de hond vlak langs het nest liep. Later in het seizoen schrokken ze hier niet meer van. Een perfecte kans om ze zonder verstoring dichtbij het nest te fotograferen.

Tot slot

Een goede voorbereiding is dus nodig om ijsvogels te fotograferen. Als het eenmaal lukt, dan is de voldoening maximaal en gaat het ook steeds gemakkelijker.

Uitzonderingen zijn er bij verschillende bekende vogelkijkhutten waar liefhebbers stokken hebben geplaatst. Zeer regelmatig zijn er fotografen aanwezig in deze hutten. Wanneer de ijsvogel op de stok landt, wordt er soms een complete salvo van ratelende sluiters afgevuurd. De ijsvogels zijn eraan gewend geraakt en trekken zich er niets van aan.

Goed voorbereid ijsvogels fotograferen in de Biesbosch kan natuurlijk ook met deze workshop.

Succes en neem je verantwoordelijkheid wanneer je ijsvogels gaat fotograferen!

Bas

Zeer goede informatie en erg fraaie foto’s van de ijsvogels vind je op ijsvogels .nl van Corné van Oosterhout!